سوسک سرخرطومی حنایی خرما

سوسک سرخرطومی حنایی خرما یکی از مهمترین آفات نخیلات در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه و خلیج فارس است. این آفت در سال ۱۳۶۸ وارد ایران شده است .

و در حال حاضر استان های سیستان و بلوچستان، فارس، جنوب کرمان و هرمزگان آلوده به این آفت محسوب می شوند.این آفت در استان فارس تا کنون از ۶ شهر لامرد،اوز،گراش،خنج،جهرم و قیروکارزین گزارش شده است.

نام علمی سوسک سرخرطومی حنایی خرما         Rhynchophorus ferrugineus     است .

خسارت و علائم آلودگی به سوسک سرخرطومی حنایی خرما :

این حشره وارد تنه درخت و پاجوشها شده و درون آنها تونلهایی ایجاد می کند. لارو آفت از دستجات آوندی، جوانه مرکزی درخت، غلاف های تازه و لیفی نشده و بافت دمبرگ تغذیه کرده و درخت زرد و پژمرده و در صورت آلودگی شدید شکسته و نهایتا خشک می شود. 

انتشار بوی خاص ترشیدگی و پوسیدگی از تنه

  وجود و مشاهده بافت جویده شده و مواد قیبری (شبیه خاک اره) در محل ورودی سوراخ های روی تنه همراه با شیرابه قهوه ای

 شنیدن صدای تغذیه لاروها به صورت خراطی

 سوراخ های متعدد (تونل لاروی) روی تنه

 وجود پیله های شفیرگی خالی افتاده در پای درخت و یا روی تنه و همچنین در آلودگی شدید مشاهده حشرات کامل روی تنه درخت و سوراخ ها

خشک شدن جوانه مرکزی و نهایتا مرگ کامل درخت

  شکستن تنه درخت و واژگون شدن تاج درخت در آلودگی شدید و یا آلودگی طولانی مدت

شکل شناسی :

تخم آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما به رنگ سفید مایل به شیری و شبیه دانه برنج روی تنه نخیلات در محل زخم های حاصل از هرس و حذف پاجوش ها و تنه جوش ها و یا بافت نرم قاعده برگ ها و دمبرگ های آسیب دیده و یا زخم ناشی از سایر آفات گذاشته می شود. لارو آفت درشت، صخیم و بدون پا، شیری رنگ مایل به زرد و کپسول سر قهوه ای مایل به قرمز و در حداکثر رشد به ۵۰ میلی متر طول و ۲۰ میلی متر عرض می رسد. این آفت تا ۱۳ سن لاروی دارد.

شفیره قهوه ای رنگ بوده و درون پیله لیفی درون تنه درخت احاطه می شود. سطح شفیره براق و شیاردار است.

حشره بالغ بزرگ سوسک سرخرطومی حنایی خرما به رنگ قرمز مایل به قهوه ای یا حنایی بوده و طول آن ۳۰ تا ۳۵ میلیمتر و عرض آن ۱۰ میلی متر اسـت. حشـرات بـالـغ دارای خرطومی بلند هستند که قسمت انتهایی خرطوم خمیـده اسـت. شاخک زانویی ۱۲ بندی بوده و در حالت استراحت روی شـیـاری روی خرطوم جای می گیرند. روی قسمت پیشی سینه گاهی لکه هایی دیده می شود. بالپوش ها کوتاه و تا انتهای بدن نمی رسند. روی بالپوش هـا نیز شیاردار است.

این حشره دارای دو شکلی جنسی است و تمام مراحل روی نخیـلات زندگی می کنند. در حشره ماده خرطوم بلندتر، باریکتر و بدون مو است در حالی که در حشره نر خرطوم کوتاه و ضخیم تر بوده و در انتهای آن در سطح پشتی یک دسته موی متراکم حنایی رنگ دیده می شود.

زیست شناسی:

حشرات ماده سوسک سرخرطومی حنایی خرما پس از جفتگیری میتوانند بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ تخم بگذارند. لاروها حدود ۳ روز بعد تفریخ میشوند و سریع وارد بافتهای نرم و جوان خرما شده و تا یک ماه از درخت تغذیه میکنند و در زمان تغذیه کانالهای زیادی را در درخت ایجاد میکنند. لارو بعد از تغذیه کامل از داخل تنه خارج شده و به صورت پیله ای از الیاف خشک نخل همپوشانی دارند و در هر ً معلق باقی میماند. نسل های آفت شدیدا زمان از سال میتوان کلیه مراحل زندگی آفت را مشاهده نمود.

ردیابی سوسک سرخرطومی حنایی خرما

قبل از اجرای استراتژی مدیریت آفت، مراقبت و ردیابی برای تعیین آلودگی لازم است. این امر توسط بازرسی های بصری نخیلات در منطقه مشکوک و همچنین با استفاده از تله غذایی – فرمونی برای کشف آفت بالغ امکان پذیر است. از این طعمه های آماده می توان به منظور ردیابی کشفی سرخرطومی حنایی خرما، در مناطق مظنون به آلودگی استفاده کرد و با شمارش تعداد حشرات شکار شده در یک دوره معین، اطلاعات مربوط به فعالیت پروازی و تراکم جمعیتی آفت به دست می آید و بر اساس این اطلاعات، برای کنترل آفت تصمیم مقتضی گرفته می شود. برای انجام ردیابی، گذاشتن حداقل یک تا دو تله در مناطقی که دارای درختان جوان، پاجوش و تنه جوش بوده و یا میزبان ترجیحی آفت (رطب مضافتی) وجود دارد، کفایت می کند.

مدیریت سوسک حنایی خرما

حذف پاجوش ها، تنه جوش ها، هرس برگ ها و سوزاندن آنها، پانسمان زخم های با استفاده از ترکیبات مسی و چسب باغبانی ، اتخاذ روش آبیاری مناسب، تراکم (فاصله) نخل ها در باغ، بهداشت باغ و محصول

بازرسی منظم نخیلات برای کشف آلودگی

بدام اندازی انبوه حشرات بالغ با استفاده از تله های غذایی – فرومونی

انجام کنترل شیمیایی پیشگیرانه و درمانی

حذف و ریشه کن کردن نخیلات شدید آلوده

استفاده از روش شیمیایی به روش تدخینی (سموم تدخینی از جمله فسفید آلومنیوم) در درختانی که هنوز به طور کامل خشک نشده اند در سوراخ های لاروی سوسک سرخرطومی حنایی خرما و سپس پوشاندن تنه درخت با استفاده از پلاستیک

ممنوعیت نقل و انتقال اندام های گیاهی به خصوص پاجوش های نخیلات از منطقه آلوده

نویسنده : مهندس حامد پورعلی