pH خاک

pH خاک یا اسیدیته در مدیریت زراعت و محصولات کشاورزی یکی از مهمترین شاخصه هایی که بروی بخش عمده ای از پارامترها اثر می گذارد است.

دلیل این موضوع، وجود عناصر در وضعیت های یونی مختلف و تشکیل کمپلکس با دیگر یون ها و عناصر مغذی و در نتیجه عدم جذب آن ها است.

pH خاک ؟؟؟

با این حال نکته ای که باید در نظر داشت، زمانی که pH خاک اندازه گیری می شود، درواقع pH بخش محلول خاک اندازه گیری می شود که همان pH فعالی است که بروی رشد گیاهان اثر می گذارد. بسیاری از گیاهان در pHهایی رشد می کنند که اندکی اسیدی هستند و دامنه pH آن ها بین ۵/۵ تا ۷ است. نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که اختلاف هر واحد به معنی افزایش اندک نیست، بدین معنی که برای مثال pH برابر ۶ ده برابر اسیدی تر از pH برابر ۷ است.

ترکیب خاک چیه؟

در واقع خاک از ذرات مختلفی تشکیل شده است که عناصر غذایی بروی سطح آن ها قرار دارند. بخششی از این عناصر آزاد هستند و بخشی دیگر بروی ذرات خاک جذب شده و تثبیت شده اند. زمانی که تغذیه با کودها صورت می گیرد در صورتی که pH خاک مناسب نباشد، بخشی از این عناصر جایگزین یون هایی که بروی سطح ذرات خاک وجود دارد می شود؛ بخشی دیگر از این عناصر وارد بخش محلول خاک شده اند و بخشی دیگر نیز از خاک شسته می شوند و به لایه های زیرین وارد می شوند که از دسترس گیاه خارج است.

پارامتر مهمی که به میزان زیادی نادیده گرفته شده است و حتی شرکت ها و تولیدکنندگان به آن توجهی نمی کنند ظرفیت بافری خاک است. بدین معنی که با افزودن ترکیبات اسیدی کننده مانند سولفوریک یا فسفریک اسید در برابر افزایش pH مقاومت می کند. بعلاوه، در بسیاری از نقاط کشور ما pH آب نیز قلیایی است؛ بنابراین تغییر pH خاک به سادگی صورت نمی گیرد.

اضافه کردن کود به خاک چه تاثیری داره؟

زمانی که کودهای اسیدی به خاک افزوده می شود، ذرات اسیدی مثل یون های هیدروژن، جذب سطح ذرات خاک می شوند؛ این فرایند باعث آزادشدن عناصر کمپلکس شده در سطح ذرات می شود و عناصر را آزاد می کند. بنابراین، با استفاده از محصولات ارگانیکی که نقش موثری در کاهش اسیدیته به حدود مورد نظر دارند، می توان تا حدودی pH خاک را کنترل کرد.

درصد ذرات موجود در خاک نیز نقش موثری در مقاومت اسیدی خاک دارند به نحوی که هراندازه درصد ذرات شنی خاک بالاتر باشد، ظرفیت مقاومت آن ها کمتر است، اما هرچه درصد ذرات ماسه ای بیشتر باشد، کودهای اسیدی بیشتری باید استفاده شود تا اندکی تغییر در pH خاک حاصل شود. بعلاوه مواد آلی و متعاقبأ کودهای آلی نیز با داشتن ترکیبات و همچنین فعالیت میکروارگانیسم ها می توانند نقش موثری در تعدیل pH خاک ایفا کنند.

نویسنده: دکتر احمدرضا نصیری