همانطور که می دانیم، کودها و سموم موادی هستند که به منظور افزایش بازده و تولید عمل می کنند. کودها با تأمین مواد غذایی و سموم با از بین بردن آفاتی که مانع رشد و بازده مناسب می شوند، عمل می کنند. با این حال مصرف بی رویه کودها و سموم شیمیایی (مصنوعی) سبب از بین رفتن تعادل در طبیعت شده است که نتایج مخربی از جمله کاهش بازده حقیقی و همچنین طغیان آفات خطرناک جدید را به دنبال داشته است. همچنین مصرف این ترکیبات، سبب بروز بیماری در انسان ها نیز شده است و سلامت محیط زیست را نیز بخطر انداخته است.

بهترین روش برای مقابله با این آسیب، استفاده از روش ها و تکنیک های کشاورزی ارگانیک است که نه تنها می توانند کمک شایانی به بهبود سلامتی محیط زیست و انسان ها نیز داشته باشند، بلکه می توانند میزان تولید محصول را نیز افزایش دهند.

تفاوت کود شیمیایی و ارگانیک و نحوه مصرف

سه رویکرد برای استفاده از کودها تعریف شده است: استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی سنتی، استفاده از کودهای ارگانیک به همراه  مقدار اندکی از کودهای شیمیایی به منظور بهبود ویژگی­های کود آلی، و رویکرد استفاده انحصاری از کودها و روش­های ارگانیک که سبب تولید محصولات سالم ارگانیک شده است.

بنابراین از کودهای شیمیایی تنها می توان به منظور تقویت پارامترهای کودهای ارگانیک استفاده کرد. اما این کودها با یکدیگر تفاوت هایی دارند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

کودهای ارگانیک

کودهای ارگانیک به موادی طبیعی اشاره دارند که به شکل های مختلفی در طبیعت وجود داشته و می توانند بعنوان عاملی برای تغذیه گیاهان استفاده شوند. این ترکیبات منابع پایدار و کم هزینه ای هستند که امروزه در سراسر جهان بعنوان ترکیبات مورد نیاز در کشاورزی پایدار استفاده می شوند. در مقابل کودهای ارگانیک، کودهای شیمیایی قرار دارند بطور طبیعی وجود ندارند و تولید آن ها نیاز به صرف هزینه و مواد اولیه و فرایندهای انرژی خواه است.

استفاده از هر دو نوع این کودها می تواند میزان بازده و رشد گیاهان را افزایش دهد، هرچند تفاوت کود شیمیایی و ارگانیک زیاد است . با این حال کودهای شیمیایی پس از ورود به خاک غلظت بالایی دارند و اثرات کوتاه مدتی دارند و ماهیت آن ها باعث شسته شدن بخش عمده ای از این نوع کودها می شود؛ با این حال کودهای ارگانیک در دراز مدت عمل می کنند و به علت وجود ترکیبات آلی و اسیدهای آلی نه تنها محتوای ترکیبات مغذی خاک را در دسترس گیاه قرار می دهند، بلکه این عناصر را به مرور آزاد می کنند و به همین دلیل میزان آبشویی این نوع کودها پایین است.

کودهای شیمیایی

کودهای شیمیایی به سرعت در دسترس قرار میگیرند به همین دلیل می توانند نیازگیاه را فوری برطرف کنند، اما این ایراد نیز بر این کودها وارد است که به علت دسترسی سریع گیاه به این کودها، ریشه در معرض غلظت بالایی از این ترکیبات قرار می گیرد و این موضوع می تواند آسیب هایی را برای ریشه یااندام هوایی گیاه به دنبال داشته باشد؛ با این حال، محتوای کودهای آلی به سه دسته تقسیم بندی می شوند: ترکیباتی که به آسانی در دسترس هستند و گیاه آن ها را جذب می کند، ترکیباتی که پس از فراوری توسط میکروارگانیسم های خاکزی در دسترس گیاه قرار می گیرند، و میکروارگانیسم هایی که مواد آلی را در دسترس گیاه قرار می دهند؛ تمامی این موارد سبب رهایش آهسته و پیوسته مواد مورد نیاز گیاه و جذب تدریجی آن ها توسط گیاه می شود. 

یکی از عواملی که توسط کودها تحت تأثیر قرار می گیرد ساختار خاک است. کودهای شیمیایی ساختار خاک را بطور منفی تحت تأثیر قرار می دهند و نقش موثری در فرسایش خاک دارند، با این حال کودهای آلی با داشتن ساختارها و ترکیبات آلی وضعیت فیزیکی خاک را بهبود می دهد.

تفاوت کود شیمیایی و ارگانیک از نظر عوارض

از آنجایی که کودهای ارگانیک از سیستم های زنده گرفته شده اند، نوعی تعادل شیمیایی در آن ها برقرار است، بدین معنی که استفاده از این نوع کود سبب بروز سمیت عناصر و ترکیبات در خاک نمی شود، در مقابل استفاده نامناسب از کودهای شیمیایی می تواند سبب بروی سمیت ها یا کمبودها در گیاه و مزرعه شود.

استفاده از کودهای ارگانیک به علت وجود این نوع تعادل، به آنالیز خاصی نیاز ندارد، اما کودهای شیمیایی می بایست براساس آنالیزهای خاک، آب و برگ گیاهان انجام شود، در غیر این صورت می توانند عواقب نامناسبی مانند مسمومیت به دلیل مقادیر بالای عناصر یا کمبود به علت مقدار پایین عنصر داشته باشند

کودهای ارگانیک با اثراتی که بر محیط ریزوسفر و خاک دارند (به دلیل وجود ترکیبات آلی و میکروارگانیسم هایی که در این کودها وجود دارند) باعث افزایش مقاومت گیاه به بیماری ها می شوند، درصورتی که کودهای شیمیایی اینگونه نیستند.

از نظر پایداری محیطزیست تفاوت کود شیمیایی و ارگانیک بسیار مشهود است. کودها و سموم شیمیایی با از بین بردن دشمن طبیعی آفات، زمینه را برای بروز طغیان آفات مختلف فراهم می کنند، درحالیکه کودهای آلی دشمنان طبیعی آفاتو عوامل بیماریزا را محدودمی کنند و بدینوسیله میزان آسیب ناشی از آفات را نیز کاهش می دهند.

معمولأ، کودهای آلی کنونی دارای میکروارگانیسم ها هستند و می توانند جمعیت میکروارگانیسم های مفید را تقویت کنند که نقش قابل ملاحظه ای در تقویت ساختار و بافت خاک و ویژگی های شیمیایی آن داشته باشند، در مقابل کودهای شیمیایی به علت غلظت بالای یک عنصر می توانند جمعیت میکروارگانیسم ها را دچار تداخل کنند که به نوبه خود می تواند سبب آسیب پذیری و حساسیت بیشتر گیاه به بیماری ها شود.

اهمیت کودهای ارگانیک در سلامت کشاورز: در زمان مصرف کودهای شیمیایی کشاورزان می بایست اقدامات بهداشتی و مراقبتی را بکار گیرند چرا که این ترکیبات به مرور می توانند سبب بروز بیماریهایی در کشاورزان شوند، درصورتی که کودهای آلی به علت ماهیت طبیعی بودن، برای سلامت انسان و حیوانات آسیب زا نیستند.

اهمیت کودهای ارگانیک در سلامت مصرف کننده ها:

کودهای طبیعی ارگانیک دارای نسبت متعادلی از عناصر بوده و معمولأ فاقد ترکیبات شیمیایی و مصنوعی می باشند که در کودهای شیمیایی وجود دارند و می توانند سبب بروز بیماریهایی در مصرف کننده ها شوند.

استفاده ناصحیح از کودهای شیمیایی می تواند تبعات جبران ناپذیری را برای گیاهان زراعی و کشاورز داشته باشد، درصورتی که کودهای ارگانیک نیازی به اقدامات پیچیده جهت مصرف مناسب و ارائه بیشترین فواید به کشاورزی و مصرف کننده ها را ندارند.

تفاوت های متعددی بین کودهای شیمیایی و آلی وجود دارد. با این حال، بهترین مسیری که برای کشاورزان توصیه می شود، استفاده از کشاورزی ارگانیک الحاقی است که در آن از روش ها و موادارگانیک و حداقل کودها و سموم شیمیایی به منظور تکمیل اثرات کشاورزی ارگانیک استفاده  می شود. بدین شیوه، می توان به مرور زمین زراعی را اصلاح و تولید پایدار و بهبوددرآمد را تضمین نمود.

نویسنده: دکتر احمدرضا نصیری

The post تفاوت کود شیمیایی و ارگانیک appeared first on شرکت دانش بنیان فصل پنجم: مخترع اولین نماتد کش گیاهی.