بیماری گموز مرکبات

بیماری گموز مرکبات یکی از عوامل مهم خسارت زای مرکبات در استان‌های جنوبی کشور و استان فارس است. این بیماری به نام‌های انگومک و اوزوئی نیز شناخته می‌شود.

بیماری گموز مرکبات 

      phytophthora citrophthora  

عامل بیماری گموز مرکبات  قارچی بنام phytophthora citrophthora  ، phytophthora Nicotianae  است  که در اکثر نقاط دنیا باعث خسارت در مرکبات می‌شوند. در اکثر مناطق مرکبات خیز ایران، قارچ از طوقه،ریشه، بافت‌های آلوده و خاک اطراف درختان مبتلا به بیماری گموز مشاهده شده است. قارچ فایتوفترا تقریباً در تمام باغات مرکبات وجود دارد. در شرایط مرطوب، این قارچ اندام های تکثیری زیادی تولید کرده و به سرعت از طریق زخم یا ترک های موجود روی طوقه، وارد گیاه می شود. هوای گرم تابستان سرعت انتشار بیماری را کاهش داده و فعالیت قارچ در هنگام خشکی خاک متوقف می شود.

عوامل مؤثر بر آلودگی و شیوع بیماری گموز مرکبات

دماو رطوبت

درجه حرارت مناسب جهت فعالیت گونـه هـای مختلـف قـارچ فایتـوفترا متفاوت است. درجه حرارت مناسب برای آلوده شدن میـوه مرکبـات و گسترش بیماری پوسیدگی قهوه‌ای، بین ۲۷تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد است. در دمای پایین تر از ۲۲ درجه سانتی‌گراد این بیماری توسعه پیدا نمی‌کند. قطرات باران نقش بسـیار مهمی در پراکنش عامل بیماری دارند. قارچP. Citrophthora   در منـاطق نیمه گرمسیری و در فصل‌هایی از سال که هوا خنک است فعال مـی‌باشـد. امـا بهترین فعالیت قارچ P. nicotianae در نواحی گرم می‌باشد.

میزان و نحوه آبیاری

اکثـر باغ‌های مرکبات با سیستم آبیاری تحت فشار و بصورت قطره‌ای آبیاری می‌شوند، اما محل نصب قطره چکان‌ها و مقدار آب اطراف طوقه درختان مرکبات، به صورتی نباید باشد که رطوبت به میزان بسـیار زیـاد و بـه مـدت طـولانی در نزدیکی طوقه درخت وجود داشته باشد .برای همین توصیه می‌شود که نسبت به تغییر محل قطره چکان‌ها و تنظیم دوره آبیاری به نحوی کـه اطـراف طوقـه درخـت دارای تناوب خشکی و رطوبت باشد، انجام شود. فاصله قطره چکان ها به گونه ای تنظیم شود که از تنه درخت 80 سانتیمتر فاصله داشته تا باعث تجمع رطوبت در اطراف تنه درخت نشود .

هرس درختان و کنترل علف‌های هرز

هرس نکردن درخت باعث تجمـع رطوبـت و سـایه انـدازی اطـراف طوقـه گیـاه می‌شود. و این شرایط برای توسعه بیماری گموز مرکبات مناسب است. به همین دلیل لازم است، نسبت به هرس مرکبات به ارتفاع حداقل ۷۰ سانتیمتر از سطح خـاک اقدام گردد. این عمل باعث می شود که نور خورشید مستقیماً به طوقـه و خـاک اطراف آن برخورد کرده. و با ایجاد خشکی از فعالیت قارچ عامل بیماری و توسـعه بیماری گموز جلوگیری کند.

نوع پایه و پیوندک

 نوع پایه و پیوندک از عوامل بسیار مهم در گسترش یا عدم توسعه بیماری گموز می‌باشد .ارقام مختلف مرکبات، واکنش متفاوتی نسبت به بیماری گموز از خود بروز می‌دهند. تحقیقات نشان داده که پایه نارنج سه برگ نسـبت به بیماری گموز مرکبات  بسیار مقاوم می‌باشد، لذا پیشنهاد می شود که در هنگام احداث باغات جدید از نهال‌هایی استفاده گردد که روی پایه مقاوم به بیماری گموز پیوند شده‌اند.

نهال سالم

از عوامــل مــؤثر در جلوگیری از بـروز و انتقـال بیماری گموز مرکبات، اطمینان از سالم بودن خزانه و تهیه نهال سالم است. جهت جلوگیری از ورود بیماری پیشنهاد می‌شود که در هنگام تهیـه نهـال، از سالم بودن نهالستان‌ها اطمینان کامل بدست آورده و از کاشت نهال‌های فاقد گـواهی بهداشتی خودداری شود. همچنین به منظور اطمینان بیشتر در جلوگیری از انتقال بیماری گموز توسط نهال‌های آلوده، بهتر اسـت کـه ریشـه نهـال‌هـا در هنگـام کاشت، در محلول بردو ۳ در هزار ضدعفونی شود.

کاشت نهال

در بعضی از مناطق دیده شده، که در هنگام کاشت نهال، طوقه و قسمتی از ساقه در زیـر خـاک قرار می گیرد .این عمل سرعت بروز بیماری گموز مرکبات را افزایش می‌دهد. زیرا ناحیه حساس گیاه در تماس مستقیم با خاک و رطوبت قرار می‌گیرد. بنابراین ضـروری  است که در هنگام کاشت نهال موارد زیر رعایت شود.

• ارتفاع محل پیوندک حدود ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک باشد.
• از تجع خاک، کود و سایر مواد در اطراف طوقه درخت خودداری شود.
• بهتر است نهال‌ها کمی بالاتر از زمین و روی پشته کاشته شود.
• از زخمی کردن طوقه و ریشه اصلی خودداری شود.
• بعد از کاشت نهال، از تماس مستقیم آب با طوقـه خودداری و طوقـه را تـا ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر از سطح خاک، بوسیله خمیر بر دو بپوشانید.

کنترل بیماری گموز مرکبات

درصـورتی که علایم بیماری گموز روی درخت مشاهده شـود، لازم اسـت عملیـات زیـر صورت بگیرد:

• خاک دور طوقه و روی ریشه‌های اصلی را باید کنار زده و از نفـوذ آب بـه این قسمت جلوگیری کرد تا فعالیت عامل بیماری کاهش یابد.
• درخت بیمار را جداگانه آبیاری کرد. تـا آبـی کـه بـه درخـت بیمـار برخورد کرده به درخت سالم برخورد نکند.
• در صورتی که قسمت‌های زیادی از تنه درخت به بیماری مبتلا شده است، لازم است پوست قسمت‌های آلوده به همراه ۲ سانتی‌متر از قسمت سالم درخـت برداشته و محل تراشیده شده را با محلول بردو فیکس ضدعفونی سطحی کرد.
• در صورتی که درختی در اثر بیماری از بین رفته باشد، لازم است آن را از خاک خارج و بطور کامل سوزانده شود.

نویسنده: مهندس حامد پورعلی