عارضه خشکیدگی خوشه خرما

عارضه خشکیدگی خوشه خرما تاثیر زیادی در از بین بردن محصول خرما و زیان به صنعت خرما دارد. توجه به این عارضه که نه آفت است و نه بیماری بسیار مهم است.

برای مبارزه و پیشگیری از این عارضه ، کارشناسان ما به شما مشاوره می دهند . جهت گرفتن مشاوره با گیاهپزشک فصل پنجم تماس بگیرید.

عارضه خشكيدگي خوشه خرما اولين بار از قلعه گنج و رود بار و پس از آن از شهرستانهاي جيرفت، كهنوج و بم در استان كرمان گزارش شد. در سالهای بعد  این عارضه از استانهاي بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سيستان و بلوچستان نيز گزارش گرديد. علایم عارضه در ارقام تجاري اين مناطق نظير مضافتي در استان كرمان، مرداسنگ در هرمزگان، كبكاب در بوشهر، خاصویی و كبكاب در خوزستان مشاهده می شود. رقم مضافتي از ارقام حساس به عارضه خشكيدگي خوشه میباشد. شهرستانهاي بم، ريگان، و فهرج از مناطق عمده كشت خرماي رقـم مضافتي در کشــور بــوده و در ســالهاي اخير شدت خسارت عارضه در اين مناطق بيـن 100-70 در صد برآورد گرديده است . اين امر نه تنها موجب كاهش در آمد نخلداران گرديده بلكه اشتغال بيشتر اهالي نيز كه وابسته به نخل خرما می باشد به خطر افتاده است.

بارزترين علائم ظاهري اين عارضه شامل پژمردگي و چروكيدگي تمام یا بخشی از خوشه است. آغاز ظهور علائم این عارضه نهايي ميوه، خوشچه و نهايتا همزمان با مرحله تبديل خارك به رطب ميباشد و بروز اين علائم معمولأ همزمان با افزايش دماي هوا، كاهش رطوبت نسبي و وزش بادهاي گرم و خشك اتفاق ميافتد. با توجه به نتايج طرحهاي تحقيقاتي انجام شده تعدیل شرايط آب و هوايي نخلستان، جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب و تأثير وزش بادهاي گرم و خشك، بهبود شرايط تغذيه اي و آبياري مطلوب نخلستان باعث كاهش قابل ملاحظه خسارت اين عارضه ميشود و شرايط نامساعد اقليمي گرماي بيش از حد هوا، كاهش رطوبت نسبي و وزش بادهاي گرم و خشك در دوره بحراني تبديل خارك به رطب، از عوامل اصلي بروز عارضه خشكيدگي و پژمردگی خوشه خرما در مناطق خرماخيز جنوب كشور بوده و ساير عوامل ناشي از سوء مديريت نخلستان بر شدت خسارت ميافزايد.

علایم عارضه خشکیدگی خوشه خرما

علايم عارضه معمولأ اولین علایم عارضه اغلب با ظهور نوار قهوه اي رنگ در قوس مركزي دم خوشه ها همراه در سطح فوقاني و گاهی در سطح تحتاني است. این تغییر رنگ در قوس دم خوشه ها غالبا مشاهده میشود.(عكس1 ) ناحیه تغییر رنگ داده نسبت به بافتهای اطراف رطوبت کمتری داشته و کمی حالت فرو رفته پیدا می‌کند. (عكس 2) سپس چروكيدگی و خشكيدگي تدريجي ميوهها آغاز میشود. (عكس 3) در برخی موارد این علایم موقتی بوده و بازگشت میوه به حالت اولیه رخ میدهد. در مواردی که بروز علایم عارضه متوقف نشود خشکیدگی میوه ها ادامه یافته و ميوه ها كامل چروكيده و خشك شده و بطور کامل رطوبت خود را از دست میدهند.(عكس 4)

خشکیدگی میوه ها ممکن است در تمام خوشچه های یک خوشه رخ داده وبه خشکیدگی کامل خوشه منجر شود و یا در برخی از خوشچه های یک خوشه مشاهده شود. مدت زمان بروز کامل علایم متفاوت بوده و از حداقل 2 تا 3 روز تا حد اکثر حدود 10 روز متغیر است. با توجه به اینکه عوامل متعددی در بروز و شدت عارضه دخیل هستند رفتار عارضه در سالهای مختلف متفاوت است و در یک نخلستان از الگوی یکنواختی پیروی نمی‌کند. در برخی نخلهاي يك نخلستان ممکن است در یک سال حتی یک خوشه سالم تولید نشود ولی در سال آینده در حالی که خشکیدگی در نخلستان وجود دارد تمام خوشه های همان درخت سالم باشد.

عوامل موثر در بروز و تشدید عارضه

بر اساس بررسیهای انجام گرفته تا کنون نقش هیچگونه بیمارگر یا عامل زنده ای در بروز این عارضه اثبات نشده است و عوامل مختلف محیطی و مدیریتی در بروز و شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما موثر هستند. از بین عوامل محیطی ظاهرا افزايش دماي هوا و كاهش رطوبت نسبي در دوره تبديل خارك به رطب عامل اصلی بروز و شدت عارضه در نخلستانهای خرما است. در زمان بروز عارضه درجه حرارت به بالای 45 درجه سانتیگراد و رطوبت به کمتر از20 درصد میرسد. همچنین با رابطه معکوسی که بین دما و رطوبت نسبی وجود دارد با افزایش دما از رطوبت نسبی کاسته شده وشدت عارضه افزایش می‌یابد. اما عوامل مختلف دیگری مانند رقم، سن درختان خرما، موقعیت درختان در باغ و زیاد بودن بیش از حد تعداد خوشه روی یک درخت نیز در شدت عارضه مؤثر است. شدت این عارضه در ارقام مختلف متفاوت بوده به طوری که ارقام تر و ميان رس مانند ارقام مضافتي، كبكاب و خاصویی نسبت به عارضه حساستر از ارقام خشك و نيمه خشك هستند.

همچنین عارضه غالبأ در درختان جوان مشاهده ميشود. به طور‌کلی علایم عارضه در درختان حاشیه باغ که بیشتر تحت تاثیر تغییرات محیطی از جمله بادهای گرم هستند شدیدتر است. سوء مديريت نخلستان در خصوص میزان و دور آبیاری، تغذیه مناسب، مبارزه با آفات و بیماریها و رعایت اصول باغبانی بر شدت بروز عارضه افزوده و اعمال مدیریت صحیح در نخلستان باعث كاهش قابل ملاحظه خسارت اين عارضه ميشود.

عوامل موثر در مدیریت عارضه در نخلستان:

مجموعهای از اقدامات مختلف در مدیریت عارضه در نخلستانهای خرما مؤثر بوده و با به کارگیری همزمان مجموعه این عوامل میزان خسارت عارضه کاهش خواهد یافت. این اقدامات علاوه بر مدیریت عارضه بر افزایش کیفیت و کمیت محصول نیز موثر بوده و از این طریق نیز موجب افزایش درآمد باغدار میگردد.

1-آبیاری:

درخت خرما جزء درختان مقاوم به شوری است و اگر شوری آب آبیاری کمتر از 3000 میکرو موس بر سانتیمتر باشد برای درخت خرما مناسب است. الزم است دور آبياري از فروردین ماه هر سال بر اساس اطالعات تبخیر میانگین ماهانه دراز مدت هر منطقه و بافت خاک تعیین گردد. البته با توجه به شرایط اقلیمی مناطق کاشت درختان خرما دور آبیاری هفت روزه در بافت خاک سبک و در ماههای گرم سال در مناطق مختلف مناسب به نظر می رسد. تأمین آب کافی جهت آبیاری و رعایت دور آبیاری در مدیریت عارضه تاثیر زیادی داشته و هرگونه کمبود آب و تغییر در دور آبیاری موجب وارد شدن تنش به گیاه شده و شدت عارضه افزایش می‌یابد.

2- تغذیه:

خاک‌هایی با شوری کمتر از 4 دسی زیمنس بر متر برای کاشت خرما مناسب هستند. میزان مصرف کودهای مختلف برای هر باغ بسته به شرایط خاک و آب آن متفاوت است. با تغذیه مناسب توان درخت در مقابله با شرایط نامناسب محیطی بالا رفته و در نتیجه خشکیدگی خوشه خرما نیز کاهش می‌یابد بنابراین ضروری است تغذیه متعادل و بهینه هر نخلستان حتما بر اساس آزمون خاك انجام شود.

3-عملیات هرس و بهداشت نخلستان:

انجام عملیات باغی یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش شدت عارضه می باشد. ضروری است انجام عمليات هرس برگ ُ هاي خشك، دمخوشه هاي باقيمانده، هرس دمبرگ و حذف پاجوشها به منظور اجراي اصول صحيح باغداري تا انتهای بهمن ماه انجام گردد.

همزمان با گرده افشانی هرس یک سوم انتهای خوشه انجام شود. انجام هرس، بستن و آرايش خوشه که به ازاء هر هشت برگ حداکثر یک خوشه باقی مانده و خوشه ها در زواياي مختلف درخت قرار گیرد توصیه میشود. در مرحله خارک پوشش دمخوشه هاي درختان با مخلوط بردو 8 درصد با استفاده از برس یا اسفنج انجام شود. در صورت عدم پوشش مناسب دم خوشه ها با ترکیب بردو این عمل تکرار شود.

4-مدیریت آفات و بیماریها:

کلیه عواملی که موجب ضعف درخت و ایجاد تنش در گیاه می شوند موجب تشدید عارضه میگردند. از جمله این عوامل می‌‌توان به آفات و بیماریهای مختلفی که در هر منطقه وجود دارد اشاره کرد.

بنابراین الزم است مبارزه با آفات و بیماریهای رایج هر منطقه (کنه، سوسک شاخدار، زنجرک، پوسیدگی گل آذین و…) به موقع و بنحو مطلوب بسته به هر منطقه انجام گردد.

5-پوشش خوشه ها:

با توجه به نقش عوامل محیطی در بروز و شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما به منظور تعدیل این اثرات پوشش دهی خوشه های خرما با پوششهای مختلف انجام گرفته است. بررسیها نشان میدهد پوشش حصیری یا پارچه متقال در کاهش شدت عارضه و افزایش کیفیت میوه مؤثر میباشد.پوشش خوشه ها اواخر مرحله خارک انجام گردد. پوشش خوشه ها آلوه بر تأثیر در کاهش عارضه سبب افزایش کیفیت محصول شده و خسارت پرندگان، زنبور و طوفان شن و جذب گرد و غبار را کاهش میدهد و موجب کاهش جمعیت کنه روی خوشه های دارای پوشش میگردد.

6-میانه کاری نخلستان:

یکی دیگر از عوامل مهم در تعدیل شرایط اقلیمی و حفظ رطوبت نسبی نخلستان میانه‌کاری باغ با گیاهانی مانند یونجه و سورگوم میباشد. در صورت تامین آب کافی میانه‌کاری تأثیر بسزایی در کاهش شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما دارد.

7-احداث بادشکن:

علائم عارضه در درختان حاشیه باغ که بیشتر تحت تاثیر تغییرات محیطی از جمله بادهای گرم هستند شدیدتر است. بنابراین با احداث بادشکن امکان تعدیل شرایط محیطی و کاهش اثر بادهای گرم فراهم شده و موجب کاهش شدت عارضه خشکیدگی خوشه خرما میگردد. ضروری است احداث بادشکن با توجه به جهت وزش بادهای گرم در هر منطقه در اطرف نخلستان و با درختان سازگار با شرایط محیطی هر منطقه انجام شود.

نویسنده: مهندس حامد پورعلی