سوسک شاخک بلند رزاسه

سوسک شاخک بلند رزاسه یکی از خطرناک ترین آفات چوبخوار در کشور ما می باشد. این آفت در نواحی دشت با رطوبت کم خسارت قابل توجهی دارد.

آفت سوسک شاخک بلند رزاسه

Osphranteria coerulescens    

در مناطق خشک حمله آفت شدیدتر بوده و با افزایش خشکسالی در سالهای اخیر به صورت طغیانی جمعیت آن افزایش یافته است. مشاهدات محققین در سراسر کشور حاکی از این است که دو عامل آب )میزان آب تامین شده برای درخت( و درجه حرارت محیط، در جلب حشرات چوبخوار از جمله سرشاخه خوارها موثر می باشد. شدت آفتاب نیز یکی از عوامل موثر در شدت حمله حشرات چوبخوار است.

آفتاب با حرارت زیادی که در نسوج گیاهی ایجاد می کند، حشرات چوبخوار را که به کلی حرارت دوست هستند.به طرف درختان میزبان جلب می کند. از طرف دیگر، با ایجاد تبخیر شدید در گیاه و خاک، منجر به مختل شدن جریان شیره گیاهی و اعمال فیزیولوژیک گیاه شده که این خود باعث جذب حشرات چوبخوار می شود.

گياهان ميزبان سوسک شاخک بلند رزاسه :

میزبان این آفت درختان، درختچه ها و بوته های خانواده گلسرخیان شامل: بادام، زردآلو، سیب، گلابی،گیلاس، به، هلو، آلو، آلبالو، زالزالک، نسترن و به ژاپنی می باشد. درختان سنجد، نارون، بید، چنار، بلوط و گل محمدی نیز به عنوان میزبان های این آفت ذکر شده اند.

نحوه خسارت:

آفت دارای یک نسل در سال بوده و زمستان را به صورت لاروهای سنین بالا در عمق چوب شاخه ها وتنه هایی با قطر کم سپری می کند.

لاروها فاقد دیاپوز اجباری بوده و در صورت گرم شدن هوا در زمستان، فعالیت خود را از سر گرفته مقدار کمی تغذیه می کنند. خروج حشرات کامل سوسک شاخک بلند رزاسه بطور متوسط بین 25-20 روز طول  میکشد. لاروها پس ازتکمیل تغذیه، کوتاه و ضخیم شده و دوره پیش شفیرگی را طی می کنند که بسته به شرایط محیط 5 تا 9روز می کشد.

در اثر تغذیه لاروها در داخل سرشاخه درختان، شاخه ها در اثر وزش باد یا حتی سنگینی برگ و میوه،شکسته می شوند. گاهی نیز در اثر قطع آوندها، جریان شیره نباتی مختل شده و ناگهان برگ و میوه ها پلاسیده می شوند. همین ضایعات روی تنه درختان جوان اغلب پیش می آید و نهال های 2 یا 3 ساله شکسته یا خشک

می شوند. گاهی خسارت این آفت سوسک شاخک بلند رزاسه با خسارت کرم خراط اشتباه می شود ولی می توان با مشاهده لارو و دالان های انباشته از فضولات آنرا از کرم خراط متمایز نمود.

لاروهای استوانه ای شکل

لاروها استوانه ای شکل سوسک شاخک بلند رزاسه ، دارای چین خوردگی فراوان در سطح بدن و رنگ عمومی آن ها زرد روشن است.لاروها با تغذیه در شاخه های قطور و تنه درختان جوان، دالان هایی به طور مارپیچ ایجاد می کند.این حشره در اواخر اردیبهشت در داخل دالان های لاروی شفیره می شود و حشرات کامل از اواسط خردادتا اوایل تیر روی درختان ظاهر می شوند.

این حشرات معمولا در ساعات گرم روز فعال بوده و پس ازتغذیه از برگ، تخم های خود را که به شکل پولک های سفید رنگ به اندازه ته سنجاق است، روی تنه، سر شاخه ها و شاخه های جوان به خصوص در محل اتصال دمبرگها قرار می دهند. البته ممکن است روی برگها، پاجوشها نیز تخم گذاری انجام شود. هر سوسک ماده بطور متوسط 50 تخم می گذارد. با توجه به گرایش این حشرات به نور خورشید و حرارت، قسمت جنوبی، شرقی و ناحیه فوقانی تاج درختان مورد پسند آفت بوده و تخم گذاری بیشتر در این نقاط صورت می گیرد.

در باغ هایی با درختان بارور و مسن، اولین خسارت آفت به صورت سر شاخه های خشک در قسمت های انتهایی شاخه ها مشاهده می گردد که نشانه خوبی برای هرس و مبارزه مکانیکی است.

روش های شناسایی سوسک شاخک بلند رزاسه:

این حشره دارای مراحل تخم، لارو، پیش شفیرگی، شفیرگی و حشره کامل است.

تخم: تخم به طول 8/1 تا2میلی متر و به رنگ سفید متمایل به زرد است. قسمتی از تخم که روی بافت چسبیده، صاف و قسمت آزاد آن برجسته به شکل ته سنجاق می باشد.         

لارو:

به طور کلی لارو استوانه ای شکل، به رنگ زرد روشن و فاقدپا، دارای حلقه های برجسته است که چین خوردگی فراوان در سطح بدن وجود دارد. رنگ عمومی آنها زرد است. طول لارو در انتهای رشد تا 32 میلیمتر می رسد. این حشره دارای 5 سن لاروی است.

شفيره: شفیره سوسک شاخک بلند رزاسه به طول 5/2 تا 3 سانتی متر و رنگ آن در هفته اول زرد بوده و بعد لکه های سیاهی روی آن ظاهرمی شود و به رنگ سیاه یا قهوه ای مات تبدیل می شود.

حشره كامل: سوسک بالغ ماده به رنگ سیاه، سوسک های نر به رنگ قهوه ای مات و بعضی از نمونه ها، رنگ بنفش کمرنگ دارند. حشره کامل به طول5/2 تا 5/3 سانتی متر دارای شاخک های بلندی است که از انتهای بدن می گذرد.

روشهای کنترل سوسک شاخک بلند رزاسه :

با توجه به توان خسارتزایی بالای این آفت، استفاده از یک روش کنترلی برای مدیریت این آفت موثر نبوده و لازم است از مبارزه تلفیقی علیه آفت استفاده شود.

كنترل زراعي و بهداشت گياهي:

با توجه به گرایش آفت به درختان تشنه، ضعیف و رها شده؛ رعایت اصول مدیریتی همچون: رعایت فواصل کاشت و تراکم مناسب، در هنگام ایجاد باغ جدید، نقش مهمی در پیشگیری از خسارت آفت خواهد داشت.

سایر موارد شامل:

کاشت گیاهان تله: حشرات کامل آفت سوسک شاخک بلند رزاسه به گیاه هویج که گل آذین گسترده و گلهای روشن معطر دارد و گیاهان دیگری مانند پیاز و ازمک جلب می شوند. با توجه به یک نسلی بودن آفت،می توان از این گیاهان بعنوان گیاه تله در جلب آفت استفاده کرد.

تنظیم دوره آبیاری و جلوگیری از بروز تنش های آبی

تقویت درختان با کودهای مناسب

محلول پاشی با روغن دانه چریش: با توجه به مدت محدود حضور حشره کامل آفت در طبیعت )اواسط خرداد ماه تا اواسط تیر بسته به منطقه(، عملیات روغن پاشی باید در این بازه زمانی انجام شود.

فرو بردن میله های مفتولی درون سوراخ های لاروی برای از بین بردن لارو های درون شاخه هااستفاده از خمیر سمی و قرار دادن آن در سوراخ های لاروی

ارقام مقاوم به سوسک شاخک بلند رزاسه : با توجه به تحقیقات انجام شده در استان چهارمحال و بختیاری مشخص شد رقم ربیع نسبت به رقم بادام مامایی کمتر به این آفت آلوده شده است.

كنترل مكانيكي:

هرس سرشاخه های آلوده:

سرشاخه های خسارت دیده از لارو سن یک دارای برگهای پژمرده و رنگ پریده اند، که با خشک شدن روی درختان، شاخه های آلوده کاملاً مشخص می شوند. هرس این سرشاخه های تازه آلوده شده و سوزاندن آنها، روش مناسبی جهت جلوگیری از نفوذ لارو بداخل شاخه های قطورو در نهایت حذف آفت و بهبود درخت خواهد بود.

نویسنده: مهندس حامد پورعلی