شانکر باکتریایی هسته داران

شانکر باکتریایی هسته داران از بیماری های خطرناک در میوه های هسته دار است. مبارزه و کنترل این بیماری باکتریایی اهمیت بالایی در کشاورزی دارد.

بیماری شانکر باکتریایی هسته داران    Pseudomonas syringae pv.syringae

به این بیماری بلاست جوانه، بلاست شکوفه، خشکیدگی باکتریایی سرشاخه و سوختگی سیخک هم گفته می شود. گونه های گوناگون این باکتری روی درختان میوه هسته دار ، گلابی،ایجاد آلودگی می کند. مهمترین علامت بیماری به صورت شانکر و تولید انگم  )صمغ( روی شاخه ها، تنه و گاه میوه های آلوده است.نواحی آلوده کمی فرو رفته و تیره تر از بخش های سالم هستند. شانکرها بیشتر در پاییز و زمستان ایجاد شده و دراوایل بهار کاملاً مشهودند. تولید صمغ در اطراف نواحی آلوده بعد از خواب زمستانی شروع می شود. دربهار هنگام بازشدن جوانه های درخت صمغ از بافت های اطراف شانکر ترشح شده و به سمت پایین روی پوست شاخه های درخت جریان پیدا می کند.

شانکرهایی که صمغ در آنها تشکیل نمی شود نرم، فرو رفته و مرطوب تر بوده، ممکن است بوی ترشی هم بدهند. اگر شانکر اطراف شاخه جانبی یا تنه را بگیرد، برگ های قسمتی از شاخه که بالای محل شانکر قرار دارند به سمت بالا جمع شده، سپس می ریزند. شاخه های آلوده ای که برگ هایشان ریخته، زرد شده و درمدت چند هفته خشک می شوند. در صورت برداشتن پوست محل شانکر، رگه های قهوه ای در بافت زیر پوست شانکر که نشانه پیشروی باکتری است دیده می شود.

علایم بیماری

آلودگی و ظهورعلائم شانکر باکتریایی هسته داران روی جوانه های درختان گیلاس و زردآلو شدید است. ابتدا فلس جوانه های آلوده و سپس تمام قسمت های جوانه ها قهوه ای و خشک شده و سطح آنها از صمغ پوشیده می شود. آلودگی و انهدام جوانه ها در مرحله گلدهی درخت کاملاً محسوس است. به گونه ای که گل های درختان بیمار در مقایسه با گل های درختان سالم بسیارکمتر هستند. در شرایط مناسب گل های درخت به شدت آلوده می شوند. گل های آلوده، رنگشان قهوه ای شده، پژمرده و خشک شده و روی شاخه ها آویزان باقی می مانند.

آلودگی در برگ ها از راه روزنه ها رخ می دهد. باکتری پس از ورود به بافت های برگ بین سلول ها مستقر شده و باعث مرگ بعضی سلول ها و در نتیجه لکه روی برگ می شود. لکه ها روی برگ و میوه به رنگ قهوه ای تا بنفش هستند. لکه ها به مرور خشکیده، حالت چوب پنبه ای پیدا کرده و ممکن است حالت غربالی نیز پیدا کند. روی میوه لکه ها قهوه ای شده و صمغ از آنها خارج می شود.

شانکر باکتریایی هسته داران

جوانه های خفته اغلب خشک می شوند ولی برخی از جوانه های مورد تهاجم که در بهار بطور طبیعی باز شده اند در اوایل بهار از بین می روند. برگ های بدست آمده از چنین جوانه هایی پژمرده و میوه آنها خشک می شود. شکوفه ها نیز از بین رفته و در شرایط جوی مساعد شاخه نیز به سرعت می میرد.این باکتری داخل شانکرهای فعال، جوانه ها و شاخه های آلوده یا سالم درختان زمستان گذرانی می کند.

شاخه ها بیشتر در پاییز و زمستان آلوده می شوند. باکتری ها از راه بن جوانه های آلوده، محل قطع شاخه های هرس شده، محل جداشدن دمبرگ یا محل های صدمه دیده وارد شاخه ها می شوند.شانکرها در پاییز هنگام خواب درخت به سرعت در شاخه ها و جوانه ها ایجاد می شوند. توسعه شانکر در هوای سرد متوقف نشده و از زمان پایان سرما و شروع رشد سریع درخت، تسریع می شود. شانکرهای واقع در جهت جنوبی درخت به علت گرما و آفتاب، بیشتر و بزرگ تر هستند. شانکرها معمولاً با حدود مشخص، قهوه ای رنگ و گاهی آغشته به صمغ هستند.

آلودگی

پیدایش آلودگی شانکر باکتریایی هسته داران روی جوانه ها، گل ها و برگ های جوان با سرمازدگی تسهیل می شود. آلودگی گل ها معمولاً از راه منافذ طبیعی یا زخم های حاصل از حشرات و … روی می دهد. درشرایطی که هوا بسیار مرطوب باشد باکتری می تواند به سرعت در قسمت های مختلف گل نفوذ کرده، به شاخه ها و جوانه های میوه دهنده رسیده و باعث ایجادشانکر گردد.برگ ها هنگامیکه بسیار جوان بوده و هوا مرطوب و سرد و بارندگی با باد شدید توام باشد آلوده می شوند.در شرایط مرطوب باکتری های داخل گیاهان بیمار به صورت لعاب مانند به خارج تراوش کرده و با حشرات، زنبورعسل یا قطرات باران پخش می شوند.

راه های پیشگیری و کنترل بیماری

حتی الامکان هرس درختان و قطع شاخه های خشکیده بعد از دوره یخبندان انجام شود.در صورت قطور بودن محل هرس، برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا ، محل هرس با بردوفیکس رقیق نشده رنگ شود. تراشیدن دقیق شانکرهای موجود روی شاخه ها و تنه های درختان آلوده و پانسمان بافت سالم گیاه با بردوفیکس رقیق نشده. هرس شاخه های آلوده،  5 سانتی متر پایین تر از بافت آلوده و سوزاندن آنها ودرصورت قطور بودن محل هرس ضد عفونی آن با بردوفیکس رقیق نشده.

نویسنده: مهندس حامد پورعلی