نمونه برداری خاک

نمونه برداری خاک روشی است برای شناسایی کمبود عناصر غذایی در خاک . شناسایی میزان ph و شوری و تبادل کاتیونی خاک. براساس آزمون خاک کمبود عناصر مشخص می شود .

استفاده علمی و اصولی از منابع آب و خاک ، مستلزم افزایش شناخت و آگاهی نسبت به آنهاست. از طرفی با توجه به این که از مهمترین اهداف فعالیتهاي کشاورزي دستیابی به تولید حداکثر محصول در واحد سطح میباشد . استفاده صحیح و اصولی از کودهاي شیمیایی در جهت نیل به این هدف امري ضروري به نظر می رسد . توصیه اصولی کودهاي شیمیایی مورد نیاز میسر نخواهد بود . مگر با شناخت وضعیت گیاه، خاک و آب . بنابراین در اولین گام کشاورزان و باغداران باید اطلاعات کاملی از کیفیت آب و خاک و نیز وضعیت سبز گیاه از نظر میزان عناصر غذایی موجود داشته باشند . تا بتوانند برنامه کودي مناسبی را جهت استفاده اصولی از این منابع اجرا نمایند .

انجام نمونه برداري از برگ، خاک و آب و تجزیه آزمایشگاهی آنها اطلاعات لازم را در اختیار کشاورزان و باغداران قرار خواهد داد . همچنین مسئله حائز اهمیت این است که نحوه نمونه برداری در نتایج حاصله جهت ارائه توصیه هاي کارشناسی اثرگذار می باشد .

اهمیت آزمون خاک

عوامل متعددي نظیر یکپارچه سازي اراضی، اصلاح روش آبیاري، استفاده از بذرهاي اصلاح شده، کنترل آفات، بیماري و مکانیزاسیون کشاورزي هر یک سهم قابل توجهی در افزایش تولید دارا می باشد . مصرف بهینه کود در این مجموعه از مهمترین عوامل افزایش عملکرد و ارتقاء سطح سلامت جامعه است . و آزمون خاک یکی از ساده ترین راه هاي ارزیابی حاصل خیزي خاک می باشد .

اهداف آزمون خاک

تشخیص کمبود عناصر غذایی در خاكها و توصیه کودي لازم براساس آزمون خاك (مصرف کود با آزمون خاک)
تناسب اراضی و تغییرکاربري •
تعیین سرنوشت کودهاي افزوده شده به خاك و پیگیري تغییرات حاصله در قابلیت استفاده عناصر غذایی در این کودها •
تعیین نقاطی که در اثر مصرف بیرویه کود شیمیایی، فاضلاب و فضولات در خاك مسمومیت عناصر در گیاه حیوان و یا انسان به وجود میآورد. •
تعیین نقاطی که خاك آنها از نظر برخی عناصر به حد سمیت رسیده باشند و باید از مصرف بیشتر عناصر در آنها خودداري شود.

دلایل مصرف کود با آزمون خاك

• مصرف بیش از حد کود بدون آزمون خاك باعث میشود هزینه تولید خواهد داشت. افزایش یافته و اثرات سوء باقیمانده آن در گیاه و خاك را به دنبال • ممکن است کود مصرفی بدون آزمون خاك کمتر از حد نیاز گیاه بوده و • اشتباه در انتخاب نوع کود، سبب افت محصول خواهد شد. در این- در این حالت موجب افت عملکرد خواهد شد. صورت هم زارع و هم اقتصاد مملکت زیان خواهد دید. • اشتباه در مصرف به موقع کود و نحوه کودپاشی، در این صورت انتظاري که از کود داریم بدست نخواهد آمد. روي این اصل زارع حتماً بایستی با استفاده از نتایج تجزیه خاك و توصیههاي مربوطه عمل کند.

نمونه برداری از خاک

شناخت همه جانبه خاك از مهمترین عواملی است که ما را در رسیدن به هدف افزایش عملکرد در واحد سطح یاري میکند. جهت آگاهی از وضعیت خاك از نظر 9 بافت، حاصلخیزي، میزان عناصر غذایی مورد نیاز (نیاز کودي)، روش مناسب آبیاري نتایج آن برنامه مدیریتی مناسبی را براي آن در نظر گرفت. نتایج تجزیه خاك می- و غیره، باید با انجام نمونهبرداري، خاك را در آزمایشگاه تجزیه نموده و با استفاده از تواند در زمینه شرایط خاك از نظر pH ،ظرفیت تبادل کاتیونی (توانایی خاك در حفظ و آزادسازي مجدد کاتیونها در محلول خاك) و شوري که ممکن است جهت تعیین علت کمبود عناصر غذایی مفید باشد، اطلاعاتی در اختیار ما قرار دهد. طرز صحیح نمونهبرداري از خاك میتواند به عنوان پایه شناخت وضعیت خاك مزرعه و باغ مورد توجه قرار گیرد. چنانچه به طرز صحیح نمونهبرداري دقت نشود نمیتوان به نتایج واقعی در خصوص خاك مورد نظر رسید.

اهمیت نمونه برداری خاک

اولین گام در حاصلخیزي خاك و ارایه توصیه کودي نمونهبرداري از خاك است دقت در نمونهبرداري از مهمترین و اصلیترین مباحث آزمون خاك میباشد. به عبارت دیگر بایستی نمونهاي خوب و واقعی گرفت تا بتوان توصیهاي مطلوب ارائه کرد در منابع علمی اهمیت این مرحله آزمون خاك آنگونه جلوه داده شده است که حتی آن را مهمتر از نتایج تجزیه خاك و انتخاب عصارهگیر میدانند چون در صورت تهیه نمونههاي نامناسب انجام بقیه مراحل کاري بیهوده است بنابراین رعایت مبانی نمونهبرداري ضروري است.

طرز نمونه برداري

• زمین مورد نظر براي نمونه برداري به قطعات یکنواخت از لحاظ بافت، رنگ، شیب، میزان فرسایش، کشت سالهاي قبل، تناوب، نوع محصول و غیره تقسیم- بندي میشود.
• هر نمونه آزمایشگاهی با توجه به وضعیت زمین و تناوب زراعی حداکثر از یک تعداد نمونهها بیشتر میگردند. مساحت 15 -10 هکتاري تهیه میشود و براي مساحتهاي بیشتر به همان نسبت – عمق نمونهبرداري بستگی به نوع محصول، میزان رشد و عمق ریشه محصول دارد. در محصولات صیفی و شتوي از عمق 30-0 سانتیمتري و در باغات میوه از عمقهاي 30 -0 ،60-30 و 90-60 سانتیمتري نمونهگیري میگردد. در موارد ضروري میتوان پروفیل خاك را تا عمق 5/1 متر مطالعه و برحسب طبقات خاك نمونهبرداي نمود. – در قطعه مورد نمونهبرداري میتوان به حالتهاي زیگزاگ نقاطی را انتخاب و از آنها نمونهبرداري نمود. – در برداشت نمونه براساس عمقی که مورد نظر میباشد میتوان طبق شکل زیر نمونه گرفت.

نمونه برداری خاک مزرعه : نکات

• به منظور حصول نتیجه بهتر سطح نمونه برداري باید عاري از خرده سنگ، – وسایل نمونه برداري نباید آغشته به کودهاي آلی و شیمیایی باشند. آشغال، تکههاي چوب، علفهاي هرز و یا ریشه محصولات مختلف در زمین باشد. – قبل از نمونهبرداري باید کاملاً اطمینان حاصل شود که سطح خاك آغشته به کودهاي حیوانی و یا شیمیایی و یا بقایاي گیاهی نباشد. – حتیالامکان باید از برداشت نمونه از قطعاتی نظیر راهآبها، تودههاي قدیمی و پوسیده کاه، کناره دیوار و یا پرچینها خودداري شود. – در موقعی که زمین خیلی مرطوب است باید از نمونه برداری اجتناب کرد. بهترین موقع نمونه برداری وقتی است که زمین گاورو باشد. – به طور کلی بهترین موقع نمونهبرداري از خاك در مورد نباتات زراعی، قبل از کشت نبات است. – نمونه مرکب خاک می بایست قبل از انتقال به آزمایشگاه در داخل یک کیسه پلاستیکی، کاغذي، قوطی، جعبه مقوایی و یا بطري سرگشاد ریخته شده و مشخصات آن روي دو اتیکت نوشته شود. یک اتیکت در داخل ظرف قرار گرفته دیگري روي ظرف چسبانده میشود. بر روي اتیکت زمان نمونهبرداري، شود. محل نمونهبرداري، نام نمونه بردار، عمق نمونه برداری و کشت قبلی نوشته می
  

وسایل مورد نیاز نمونه برداری خاک

• مته نمونهبرداري چرخشی (در صورت در دسترس نبودن بیل و یا بیلچه ترجیحاً از جنس ضدزنگ) – سطل پلاستیکی بزرگ 12 – برچسب بزرگ – پاکت پلاستیکی نمونهبرداري
  8 -نحوه آماده نمودن خاك جهت ارسال به آزمایشگاه
• پس از نمونه گیري حدود 5/1 -1 کیلوگرم از نمونه خاك مرکب انتخاب و در هواي آزاد بر روي سطح تمیز خشک گردد (در خشک کردن نمونه نباید از حرارت استفاده نمود). – پس از خشک نمودن، خاك در داخل یک کیسه پلاستیکی تمیز و خشک و یا جعبه مقوایی و یا در یک شیشه سرگشاده ریخته و با نصب بر چسبی بر روي آن که مشخصات نمونه را نشان دهد به آزمایشگاه ارسال گردد. – همراه نمونه خاك مشخصات کامل آن که شامل عمق، تاریخ، محل، شماره، نام صاحب نمونه، کشت سال قبل و … میباشد مشخص شود. – نمونه با یک برگ درخواست به نزدیکترین آزمایشگاه و یا با راهنمایی مراکز خدمات کشاورزي به آزمایشگاه مورد نظر ارسال گردد.
  

روش نمونه برداری از خاک باغ

نمونه برداري از باغ کاري بسیار مهم و تعیینکننده درجه دقت و صحت نتایج بدست آمده خواهد بود نمونه برداشت شده از یک قطعه باغ بایستی به گونهاي باشد تا بتوان آن را نماینده کل خاك آن باغ دانست. که به ترتیب مراحل زیر باید انجام گیرد

قطعه بندي باغ مورد مطالعه

اگر مساحت باغ بیش از 2 هکتار و یا خاک باغ یکنواخت نمی باشد . ابتدا باغ را به قطعات کمتر از 2 هکتار و قطعات یکنواخت تقسیم کنید. عواملی که باعث عدم یکنواختی قطعات میشود عبارتند از رنگ خاک ، سبکی و سنگینی خاک ، نوع درخت، 13 سن درخت، شیب زیاد و… سپس از هر قطعه به طور جداگانه به روش ذیل نمونه برداری می شود .

تعیین محل نمونه های فرعی

در هر قطعه حداقل 6 عدد درخت را در شش نقطه مختلف باغ انتخاب نمایید. درختان انتخاب شده از نظر رشد و سایر شرایط ظاهري باید نماینده بیش از80 درصد درختان مگر این که منظور از نمونه برداري پیدا کردن دلیل خشکیدگی درختان باشد در این باشد . (از انتخاب درختان خشک شده یا داراي رشد ظاهري غیرعادي خودداري نمایید . صورت فقط از پاي درختان خشک شده نمونه برداری شود).

نمونه برداری از نقاط فرعی انتخاب شده

در ناحیه وسط نصف بیرونی سایهانداز درختان انتخاب شده چالهاي به عمق 90 سانتیمتر کنده شود. براي نمونهبرداري خاك وسیلهاي مانند خاكانداز یا بیل دسته کوتاه را در روي خط نشانه 30 سانتیمتر قرار دهید سپس از دیواره چاله یک لایه خاك به عرض 10-8 سانتیمتر و به ضخامت 3-2 سانتیمتر به وسیله بیلچه یا تیشه بنائی به داخل خاكانداز بتراشید و خاك داخل خاكانداز را به سطل شماره 1 انتقال – خاكانداز را در عمق 60 سانتیمتر دیواره چاله قرار دهید و عینا طبق روش فوق- دهید. الذکر یک لایه از30 تا60 سانتیمتر خاك را به داخل خاكانداز تراشیده و در سطل شماره 2 بریزید. – خاكانداز را در عمق 90 سانتیمتر دیواره چاله قرار دهید و عینا طبق روش فوق الذکر یک لایه از 90 تا60 سانتیمتر خاک را به داخل خاک انداز تراشیده و در سطل شماره 3 بریزید.

در 5 چاله کنده شده دیگر عینا مثل روش بالا از لایه 0 تا30 سانتیمتر را در داخل سطل شماره 1 و خاک لایه 30 تا60 سانتیمتر را در داخل سطل شماره 2 و خاک لایه 90 تا60 سانتیمتر را در داخل سطل شماره 3 بریزید. -خاک داخل سطلهاي شماره 1 و 2 و3 را بهطور جداگانه در روي یک سطح تمیزي ریخته و خاک را کاملا مخلوط کرده و از خاک هر عمق 2 کیلوگرم در داخل کیسه ریخته و سپس مشخصات نمونه را که شامل شهر و روستا و نام باغدار شماره قطعه و عمق نمونه میباشد در روي کارت نوشته داخل کیسه قرار میدهیم.

نویسنده: حامد پورعلی