کشاورزی ارگانیک

کشاورزی ارگانیک روشی برای تولید گیاهان و محصولات زراعی از طریق فرایندهای طبیعی بجای استفاده از کودها و سموم برپایه ترکیبات شیمیایی می باشد.

هدف اصلی انجام کشاورزی ارگانیک توسعه پایدار و تولید محصولات سالم و شاداب و سازگار با محیط زیست می باشد.

از دیدگاه جامعه شناسی، کشاورزی ارگانیک نیازهای کشاورزان را نادیده نمی گیرد؛ در واقع کشاورزی ارگانیک مرز مشترک بین اهداف جهت تأمین نیازهای اجتماعی، نیازهای اکولوژیکی و نیازهای اقتصادی کشاورز و جامعه می باشد.

کشاورزی و ارگانیک

کشاورزی ارگانیک با کاهش آلودگی ها، کاهش تخریب و فرسایش خاک، تمرکز بر فعالیت های زیستی و تولیدات طبیعی، و دیگر موارد نه تنها سبب حفظ بهتر محیط زیست، بلکه سبب کاهش هزینه های کشاورزان و افزایش درآمد آنان می شود. برای مثال، در کشاورزی ارگانیک با استفاده از مالچ های سبز، نه تنها میزان کود مصرفی، بلکه میزان آب مورد نیاز نیز کاهش می یابد و با جلوگیری از تبخیر آب در اثر گرمای هوا، تبعات کم آبی بر گیاه کاهش می یابد. همچنین اینگونه مالچ ها می توانند با جلوگیری از رشد علف های هرز، و کاهش نیاز به مصرف سموم و وجین، میزان هزینه های کشاورزی را نیز کاهش دهند و میزان آب در دسترس ریشه را نیز افزایش می دهند.

بنابراین کشاورزی ارگانیک تنها به منظور دستیابی به محصول سالم نیست، بلکه با روش هایی که اکنون در در کشورهای توسعه یافته به آن ها پرداخته می شود، به سمت کاهش هزینه ها و افزایش درآمد حرکت می کند.

هدف اصلی کشاورزی ارگانیک، تأمین امنیت زیستی برای انسان ها، گیاهان و سایر موجودات زنده می باشد.

کشاورزی ارگانیک در راستای کشاورزی و رشد گیاهان زراعی به شیوه ای می باشد که سلامتی خاک، آب های زیرزمینی، و در نتیجه محیط زیست و انسان ها تأمین و تضمین شود چراکه محصولاتی که بدین شیوه تولید می شوند ارزش غذایی بالایی دارند.

انواع کشاورزی ارگانیک

بطور کلی دو نوع کشاورزی ارگانیک وجود دارد: کشاورزی ارگانیک خالص و کشاورزی ارگانیک الحاقی. این فرایندهای کشاورزی مزیت ها و معایب خاص خود را دارند و هر کشاورز بر اساس انتخابی که دارد از کشاورزی ارگانیک خالص یا شیوه الحاقی استفاده می کند.

کشاورزی ارگانیک خالص منحصرأ از روش ها و فرایندهای ارگانیک برای کشاورزی استفاده می کند و از ترکیبات شیمیایی که ممکن است به خاک، گیاه زراعی و افرادی که از آن برای مزرعه آسیب می رساند اجتناب می کند. این نوع کشاورزی از کودهای ارگانیک و آفتکش های زیستی گرفته شده از منابع گیاهی استفاده می کند.

کشاورزی ارگانیک الحاقی از تکنیک های مدیریت مواد غذایی و مدیریت الحاقی آفات برای دستیابی به یک محصول اقتصادی و در صورت الزام، حداقل میزان استفاده از مواد شیمیایی یا مخلوط، استفاده می کند.

تکنیک ها و روش های کشاورزی ارگانیک

به منظور پیاده سازی و اجرای کشاورزی ارگانیک و بهره بردن از مزیت های آن، تکنیک ها و روش هایی وجود دارند که بطور کلی در این گروه ها قرار می گیرند.

گردش زراعی

منظور از این روش این است که تنها یک محصول به صورت متوالی در یک زمین زراعی کشت نگردد و در عوض از گیاهان متفاوت برای کاشت استفاده شود تا سلامت خاک حفظ گردد. مزیت های اصلی این روش این است که به دلیل گردش زراعی کمبود یک عنصر خاص در خاک رخ نمی دهد؛ آفات به دلیل تغییر میزبان کاهش می یابند (برخی آفات اختصاصی یک میزبان ویژه هستند)؛ باقیمانده گیاهان در کشت های قبلی می توانند برای گیاهان جدید مورد استفاده قرار گیرند، مانند گیاهان همزیست با باکتری های تثبیت کننده نیتروژن؛ مهمترین مزیت این کار کنترل آفات، علف های هرز، حشرات و سایر عوامل بیماریزا به دلیل ایجاد تداخل در زیستگاه آن ها می باشد.

کودهای سبز

منظور از این نوع کودها این است که گیاهانی که دوره کاشت آن ها تمام شده را به کود تبدیل کرد تا به عنوان ماده غذایی در خاک، در اختیار گیاهان زراعی در کشت های بعدی قرار گیرند. همچنین می توان از گیاهانی مانند شبدر و تبدیل و بازگردادن آن ها به خاک این نوع کودها را تولید کرد. این روش یکی از کم هزینه ترین روش ها برای تقویت خاک و بهبود آن می باشد.

کمپوست ها

کمپوست ها یکی از بهترین کودهای طبیعی و آلی هستند که در کشاورزی ارگانیک استفاده می شوند. این محصولات در واقع مواد آلی بازیافت شده ای هستند که غنی از مواد غذایی بوده و کیفیت خاک و میزان محصول را بهبود می دهند.

تنوع زراعی

امروزه چندکاشتی فرایندی است که درحال فراگیر شدن می باشد. در این فرایند دامنه ای از گیاهان زراعی بطور همزمان کشت می شوند تا میزان بهره وری و تولید از خاک را افزایش دهند. این روش ها تا حدودی مزیت های تنوع کشت را شبیه سازی می کنند و مهمترین تأثیر آن ها  تقویت میکروارگانیسم های مفید خاک به منظور بالا بردن میزان تولید می باشد.

مدیریت خاک

خاک ابتدایی ترین نیاز برای کشاورزی است. خاک هایی که کیفیت خود را در اثر استفاده بی رویه از ترکیبات شیمیایی از دست می دهند، مواد غذایی را پس از هر بار زراعی از دست می دهند و دائمأ به مصرف بالای کودها و سموم نیاز دارند. بنابراین مدیریت خاک  یک فعالیت اساسی به منظور تقویت دوباره مواد غذایی در آن می باشد.

یکی از اهداف اصلی کشاورزی ارگانیک بهبود کیفیت خاک به روش های ارگانیک می باشد به همین دلیل است که کشاوری ارگانیک به استفاده از باکتری های مفید به منظور کمک به افزایش سطح مواد غذایی در خاک کمک می کند و میزان حاصلخیزی و باروری آن را افزایش می دهد.

کنترل آفات به روش های زیستی

در خاک تعداد بسیار زیادی از موجودات مختلف زندگی می کنند. که برخی از آن ها برای گیاهان و مزارع مفید هستند  در حالیکه برخی دیگر از آن ها برای گیاهان زراعی مضر بوده و سبب تداخل و در نتیجه کاهش محصول می شوند. همچنین باید رشد و جمعیت موجودات مضر در خاک را کنترل کرد تا باروری خاک حفظ شده و از گیاهان حفاظت شود. بنابراین کشاورزانی که از کشاورزی ارگانیک استفاده می کنند می بایسد از آفت کش های زیستی و طبیعی برای کنترل زیستی آن ها استفاده کنند. برای مثال از عصاره های گیاهانی مانند فلفل، تنباکو، پیاز و … برای این منظور استفاده شده است.

مدیریت علف های هرز

علف های هرز همیشه باری اضافی بروی مزارع بوده اند و برای جذب مواد غذایی و آب با گیاه اصلی مزرعه رقابت می کردند. و بدین طریق بروی آنها اثر می گذاشتند. از جمله مهمترین روش های کشاورزی ارگانیک برای مقابله با علف های هرز وجین،  مالچ پاشی می باشند. در مالچی کردن، از بقایای گیاهی یا ورقه های پلاستیکی بروی سطح خاک به منظور بلوکه کردن رشد علف های هرز استفاده می شود. همچنین وجین کردن یا برش زدن می تواند به منظور کاهش رشد یا از بین بردن علف های هرز استفاده شود.

استفاده از کودهای حیوانی که پردازش شده اند یکی دیگر از روش های کشاورزی ارگانیک است.

از گیاهانی که بطور ژنتیکی تغییر یافته اند باید اجتناب نمود، چرا که این گیاهان با تغییر در تعادل دارای این صفات شده و به مرور می توانند تبعاتی را برای سایر موجودات داشته باشند.

نویسنده: دکتر احمدرضا نصیری

شرکت فصل پنجم افتخار دارد در زمینه های مختلف کشاورزی ارگانیک خدمات و محصولاتی را به منظور افزایش تولید و کاهش هزینه های کشاورزان به آن ها ارائه نماید.