سوسك سرخرطومی حنایی خرما

سوسك سرخرطومی حنایی خرما يكي از مهمترين آفات نخيلات در كشورهاي حاشيه درياي مديترانه و خليج فارس است. این آفت در سال 1368 وارد ايران شده است .

و در حال حاضر استان هاي سيستان و بلوچستان، فارس، جنوب كرمان و هرمزگان آلوده به اين آفت محسوب مي شوند.این آفت در استان فارس تا کنون از 6 شهر لامرد،اوز،گراش،خنج،جهرم و قیروکارزین گزارش شده است.

نام علمی سوسك سرخرطومی حنایی خرما         Rhynchophorus ferrugineus     است .

خسارت و علائم آلودگی به سوسك سرخرطومی حنایی خرما :

اين حشره وارد تنه درخت و پاجوشها شده و درون آنها تونلهايي ايجاد مي كند. لارو آفت از دستجات آوندي، جوانه مركزي درخت، غلاف هاي تازه و ليفي نشده و بافت دمبرگ تغذيه كرده و درخت زرد و پژمرده و در صورت آلودگي شديد شكسته و نهايتا خشك مي شود. 

انتشار بوي خاص ترشيدگي و پوسيدگي از تنه

  وجود و مشاهده بافت جويده شده و مواد قيبري (شبيه خاك اره) در محل ورودي سوراخ هاي روي تنه همراه با شيرابه قهوه اي

 شنيدن صداي تغذيه لاروها به صورت خراطي

 سوراخ هاي متعدد (تونل لاروي) روي تنه

 وجود پيله هاي شفيرگي خالي افتاده در پاي درخت و يا روي تنه و همچنين در آلودگي شديد مشاهده حشرات كامل روي تنه درخت و سوراخ ها

خشك شدن جوانه مركزي و نهايتا مرگ كامل درخت

  شكستن تنه درخت و واژگون شدن تاج درخت در آلودگي شديد و يا آلودگي طولاني مدت

شكل شناسی :

تخم آفت سوسك سرخرطومی حنایی خرما به رنگ سفيد مايل به شيري و شبيه دانه برنج روي تنه نخيلات در محل زخم هاي حاصل از هرس و حذف پاجوش ها و تنه جوش ها و يا بافت نرم قاعده برگ ها و دمبرگ هاي آسيب ديده و يا زخم ناشي از ساير آفات گذاشته مي شود. لارو آفت درشت، صخيم و بدون پا، شيري رنگ مايل به زرد و كپسول سر قهوه اي مايل به قرمز و در حداكثر رشد به 50 ميلي متر طول و 20 ميلي متر عرض مي رسد. اين آفت تا 13 سن لاروي دارد.

شفيره قهوه اي رنگ بوده و درون پيله ليفي درون تنه درخت احاطه مي شود. سطح شفيره براق و شياردار است.

حشره بالغ بزرگ سوسك سرخرطومی حنایی خرما به رنگ قرمز مايل به قهوه اي يا حنايي بوده و طول آن 30 تا 35 ميليمتر و عرض آن 10 ميلي متر اسـت. حشـرات بـالـغ داراي خرطومي بلند هستند كه قسمت انتهايي خرطوم خميـده اسـت. شاخك زانويي 12 بندي بوده و در حالت استراحت روي شـيـاري روي خرطوم جاي مي گيرند. روي قسمت پيشي سينه گاهي لكه هايي ديده مي شود. بالپوش ها كوتاه و تا انتهاي بدن نمي رسند. روي بالپوش هـا نيز شياردار است.

اين حشره داراي دو شكلي جنسي است و تمام مراحل روي نخيـلات زندگي مي كنند. در حشره ماده خرطوم بلندتر، باريكتر و بدون مو است در حالي كه در حشره نر خرطوم كوتاه و ضخيم تر بوده و در انتهاي آن در سطح پشتي يك دسته موي متراكم حنايي رنگ ديده مي شود.

زيست شناسي:

حشرات ماده سوسك سرخرطومی حنایی خرما پس از جفتگيري ميتوانند بين 300 تا 500 تخم بگذارند. لاروها حدود 3 روز بعد تفريخ ميشوند و سريع وارد بافتهاي نرم و جوان خرما شده و تا يك ماه از درخت تغذيه ميكنند و در زمان تغذيه كانالهاي زيادي را در درخت ايجاد ميكنند. لارو بعد از تغذيه كامل از داخل تنه خارج شده و به صورت پيله اي از الياف خشك نخل همپوشاني دارند و در هر ً معلق باقي ميماند. نسل هاي آفت شديدا زمان از سال ميتوان كليه مراحل زندگي آفت را مشاهده نمود.

ردیابی سوسك سرخرطومی حنایی خرما

قبل از اجراي استراتژي مديريت آفت، مراقبت و رديابي براي تعيين آلودگي لازم است. اين امر توسط بازرسي هاي بصري نخيلات در منطقه مشكوك و همچنين با استفاده از تله غذايي – فرموني براي كشف آفت بالغ امكان پذير است. از اين طعمه هاي آماده مي توان به منظور رديابي كشفي سرخرطومي حنايي خرما، در مناطق مظنون به آلودگي استفاده كرد و با شمارش تعداد حشرات شكار شده در يك دوره معين، اطلاعات مربوط به فعاليت پروازي و تراكم جمعيتي آفت به دست مي آيد و بر اساس اين اطلاعات، براي كنترل آفت تصميم مقتضي گرفته مي شود. براي انجام رديابي، گذاشتن حداقل يك تا دو تله در مناطقي كه داراي درختان جوان، پاجوش و تنه جوش بوده و يا ميزبان ترجيحي آفت (رطب مضافتي) وجود دارد، كفايت مي كند.

مدیریت سوسک حنایی خرما

حذف پاجوش ها، تنه جوش ها، هرس برگ ها و سوزاندن آنها، پانسمان زخم هاي با استفاده از تركيبات مسي و چسب باغبانی ، اتخاذ روش آبياري مناسب، تراكم (فاصله) نخل ها در باغ، بهداشت باغ و محصول

بازرسي منظم نخيلات براي كشف آلودگي

بدام اندازي انبوه حشرات بالغ با استفاده از تله هاي غذايي – فروموني

انجام كنترل شيميايي پيشگيرانه و درماني

حذف و ريشه كن كردن نخيلات شديد آلوده

استفاده از روش شيميايي به روش تدخيني (سموم تدخيني از جمله فسفيد آلومنيوم) در درختاني كه هنوز به طور كامل خشك نشده اند در سوراخ هاي لاروي سوسك سرخرطومی حنایی خرما و سپس پوشاندن تنه درخت با استفاده از پلاستيك

ممنوعيت نقل و انتقال اندام هاي گياهي به خصوص پاجوش هاي نخيلات از منطقه آلوده

نویسنده : مهندس حامد پورعلی