بیماری نماتد مرکبات

بیماری نماتد مرکبات یکی از عوامل مهم در زوال مرکبات است. استفاده بی رویه از سموم شیمیایی، خشکسالی و … سبب تشدید فعالیت و طغیان نماتدها در ایران شده است.

نماتدهای پارازیت گیاهی از عوامل مهم خسارت‌زای گیاهی در سراسر جهان هستند. اندازه نماتدهای انگلی گیاهان ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ میکرومتر وحداکثر ۴ میلیمتر طول و۱۵ تا ۳۵ میکرومتر عرض دارند.

نماتد ها علاوه بر اینکه خود به گیاه خسارت می زنند ممکن است سبب ورود یا افزایش خسارت سایر عوامل بیماری زا نیز شوند. به طور مثال:

پژمردگی ناشی از  Fusarium‌ موقعی که گیاهان به نماتدهای مولد غده در ریشه و غیره آلوده باشند افزایش می‌یابد. رابطه مشابه بین نماتدهای Heterodera  وpratylenchus  با قارچ‌های Pythium، Rhizoctonia، phytophthora  دیده شده است.

 جنس های Trichodorus, Longidorus, Xiphinema از راسته   Dorylaymida چند نوع ویروس گیاهی را منتقل میکنند (۲ تا ۴ ماه پس ازکسب ویروس قادر به انتقال آن هستند.) ¢

تاریخچه

بیماری نماتد مرکبات Tylenchulus semipenetrans اولین بار در سال۱۹۱۲ در کالیفرنیا در یکی از باغات لس آنجلس مشاهده شد. اولین نمونه برداری در ایران درشیراز انجام شد.  

از جمله نماتودهای مهم مرکبات است که به طور وسیعی در باغ های مرکبات دنیا و ایران گسترش داشته و باعث زوال تدریجی درختان و کاهش محصول می شود.

در خاک های شنی که کمبود مواد آلی دارند امکان وجود نماتد افزایش میابد.

جنسیت

دارای دو شکل جنسی

ماده‌ها تخم‌مرغی شکل و درخارج ریشه روی آن قرار می‌گیرد. نرها باریک می باشند. ماده‌ها بروی ریشه‌های فرعی ضخیم که رشدشان متوقف شده ویک لایه از خاک روی آنها را پوشانده است قرار می گیرند. این توده خاک در اثر ترشح مخاطی ریشه باقی می‌ماند و نماتد را در مقابل شکارچی ها و دشمنان طبیعی محافظت می‌نماید.

طول بدن ماده‌ها بین ۰.۳۵ تا ۰.۴۰ میلیمترمتغیر بوده و دارای بدنی کیسه‌ای شکل است، که معمولا به سمت شکم در ناحیه vulva  درست در سمت جلو و در فاصله کوتاهی از دم خم شده است. حفره دفعی خوب رشد یافته ودر جلوvulva  قرار گرفته است. Ovary معمولا دارای دو خمیدگی بوده و به ناحیه مری می رسد.

به دلیل شکل انتهایی بدن که باریک و نوک تیز است لارو سن دوم نماتد ریشه مرکبات در بیماری نماتد مرکبات شبیه به نماتد ریشه گرهی(Meloidogyne spp) می باشد. ¢

سلسله :Animalia          

شاخه: Nematoda            

رده:Secernentea                

زیر رده: Diplogasteria         

راسته:Tylenchida           

بالا خانواده:Criconematoidea     

خانواده:Tylenchulidae          

زیر خانواده:Tylenchulinae     

جنس:Tylenchulus           

گونه:T. semipenetrans            

تولید مثل

لارو سن ۱ درون تخم تبدیل به لارو سن ۲ می شود بنابراین اولین پوست اندازی درون تخم انجام می‌شود.

حدود ۲۶% تبدیل به نماتد نر می شود.

معمولا نرها یک هفته پس از تفریخ به سن بلوغ می‌رسند. استایلت نرها خوب رشد نیافته و ممکن است به خوبی مشاهده نشود.

ماده ها مرحله لاروی(سن ۱، ۲ ،۳، ۴) را گذرانده و سپس تبدیل به نماتد ماده بالغ ساکن می شوند. رشد از مرحله لاروی به بالغ نیازمند تغذیه از لایه اپیدرم و پارانشیم سطحی بافت ریشه هستند.

ماده بالغ تخم هایی تولید می کند که درون ماده ژلاتینی قرارگرفته و از طریق منفذ دفعی خارج می شود. دوره زندگی ماده از مرحله تخم تا تخم گذاری حدود ۴-۸ هفته به طول می انجامد.

 وتعداد تخمی که یک ماده می‌گذارد ۷۵-۱۰۰ عدد می‌باشد.

تولید مثل نماتد می تواند بدون نیاز به نماتد نر، از طریق بکرزایی نیز صورت بگیرد.

 درجه حرارت مناسب برای آلودگی میزبان ۳۱-۲۵ می باشد.

برخلاف سایر نماتد ها این نماتد دارای دامنه میزبانی محدودی میباشد،که شامل مرکبات، نارنج سه برگ، انگور، خرمالو، یاس بنفش و زیتون. oترجیح میزبانی این نماتد بر اساس توانایی پارازیته کردن:

مرکبات، نارنج سه برگ و زیتون 

علایم بیماری نماتد مرکبات

براثر حمله نماتد به ریشه مرکبات، vدرختان به بیماری نماتد مرکبات مبتلا و به تدریج روبه زوال می روند. vبرگها کم پشت ،کوچک وسبز مایل به خاکستری وکدر می شوند. vسرشاخه ها خشک شده. vمیوه ها کوچک و کم بوده و اغلب می ریزند. vریشه ها رشد طبیعی نداشته، ضخیم به نظر می رسند. و یک لایه خاک روی آنها فرا گرفته است که به آسانی شسته نمی شود.این علائم موید آن است که نماتد ریشه مرکبات را آلوده کرده است. هیچگونه تورم یا گال روی ریشه ها دیده نمی شود. ولی ریشه های آلوده ضخیم تر هستند.

درختان آلوده به نماتد فاقد ریشه های مویین توسعه یافته تا زیر

سایه انداز درخت میباشند.بعد از بررسی ریشه های درختان

  آلوده ،پوسیدگی ریشه کاملا مشهود است و جدا شدن پوست

ریشه  یکی از علایم ریشه های درختان ضعیف و بیمار میباشد.

نرهای بالغ نماتد مرکبات انگل نبوده وتغذیه و خسارت به ماده ها ولاروهای نر و ماده محدود می شود.

تغذیه لاروها بطور پارازیت خارجی روی بافتهای پوست است. ماده های جوان از ناحیه سر تا گردن در پوست فرورفته است. سرآنها داخل حفره ای که دریک ناحیه گیاهی ساخته شده به اطراف حرکت می کند.

 ماده ها غیر مهاجر و تغذیه از۶-۱۰ سلول مجاور این حفره که بنام یاخته های پرستار معروفند صورت می گیرد. و منبع اصلی تغذیه هستند.

تعداد نماتدها

معمولا تاوقتی که جمعیت نماتد روی ریشه درخت به حد نصاب (۴۰۰۰۰ لارو ) نرسد درخت کاملاً از بین نمی رود. ازطرفی نشانه های بیماری روی اندامهای فوقانی ۳-۵ سال بعد از آلودگی ریشه ظاهر خواهد شد. وسرانجام براثر فساد ریشه و عدم جریان شیره گیاهی به بالای درخت از بین خواهد رفت.

ü شناسایی باغ های آلوده و جلوگیری از انتقال خاک و نهال آلوده üکاشت نهال در زمین غیر آلوده üتهیه نهال های سالم و جلوگیری از کاشتن نهال های آلوده üاستفاده از ارقام مقاوم vپونسیروس، سیتروملو و نارنج با کمترین میزان جمعیت نماتد ماده بالغ در ریشه از مقاوم ترین ارقام هستند.

بیماری نماتد مرکبات و فصل پنجم

کارشناسان شرکت فصل پنجم پس از بازدیدهای میدانی

از باغات مرکبات شهرستان جهرم و مشاهده علایم زوال

مرکبات در سطح وسیع مبادرت به نمونه برداری از خاک

باغات آلوده نمودند .پس از آنالیز آزمایشگاه، آلودگی بسیار

شدید به بیماری نماتد مرکبات و همچنین جداسازی قارچ های فوزاریوم

وپیتیوم که از عوامل پوسیدگی ریشه در این درختان میباشد

جداسازی شد.

آنالیز خاک این باغات نشان داد که آلودگی به نماتد مرکبات

و پس از آن پوسیدگی ریشه توسط قارچهای موجود از عوامل

اصلی بیماری زوال مرکبات در شهرستان جهرم است.

شرکت فصل پنجم با تولید نماتد کش ارگانیک گیاه پایه نماکوب

ضمن استفاده از مواد غیر شیمیایی وبی خطر که هیچ گونه خطری

برای محیط زیست حیوان وانسان ندارد آمادگی عرضه محصولات

خود پس از اخذ مجوز نهایی از سازمان حفظ نباتات کشور را دارا

میباشد.

نویسنده: مهندس حامد پورعلی